چک
درمورد هرچکی سه شخص وجود دارد: صادرکننده(یاهمان کسی که چک می کشد)،دریافت کننده(همان کسی که چک را به عنوان وجه دریافت می کند) و پرداخت کننده(بانک صادرکننده دسته چک). هریک از این افرادحقوق و وظایف خاص خودشان را دارند.
1. صادرکننده چک موظف است ضمن تامین موجودی چک در زمان مقرر چکی خط نخورده و با دست خطی خوانا تنظیم نماید.
2. دریافت کننده هنگام مراجعه به بانک باید علاوه برچک اسناد هویتی خویش را به همراه ببرد.
3. بانک موظف است پس از احراز هویت چک را نقد نماید.
قانون صدور چک
طبق این قانون، کسی که چکی را صادر می کند باید به میزان مبلغ چک در حساب خود در بانک موجودی داشته باشد و نباید مبلغی از حساب بانکی خود خارج کند تا این چک غیر قابل پرداخت شود، همچنین صادر کننده چک نباید دستوری مبنی بر عدم پرداخت چک صادر کرده یا چک را به گونه ای تنظیم کند که بانک آن را معتبر نشناخته و پرداخت نکند مثل اینکه چک خط خوردگی داشته باشد یا امضا صاحب چک با نمونه امضا او در بانک متفاوت باشد.
اگر برای پرداخت مبلغ چک شرطی گذاشته شده و این شرط روی چک نوشته شده باشد، بانک بدون توجه به آن شرط مبلغ را پرداخت می کند و پیگیری انجام شرط یا عدم انجام آن به بانک مربوط نمی شود.
اگر شخصی با اطلاع از بسته بودن حساب بانکی خود، چکی را صادر کند، چکش در حکم چک بلا محل بوده و به اشد مجازات صدور چک بلامحل محکوم می شود.
وصول چک برگشتی
وصول چک برگشتی یکی از موضوعاتی است که از نظر افراد مشکل به نظر می رسد از همین رو وقتی چکی برگشت می خورد اکثرا از رسیدن به پولشان ناامید شده و چک را از طریق قضایی پیگیری نمی کنند. در حالی که برای وصول چک برگشتی قانونگذار روش کیفری، حقوقی و حتی وصول چک از طریق اجرا ثبت را نیز پیش بینی کرده است.
صدور چک بلا محل جرم بوده و در قانون برای آن مجازات تعیین شده است. این جرم از جمله جرائم قابل گذشت تلقی شده بنابراین فقط با شکایت شاکی خصوصی قابل پیگیری است و در هر مرحله از دادرسی نیز که شاکی خصوصی، شکایتش را پس بگیرد دادرسی متوقف می شود.
پيگرد كيفري
قانون به صدور چک بلامحل به عنوان یک جرم نگاه کرده است. هر جرمی برای وقوع، نیاز به شرایطی دارد. قانون اعلام می‌دارد که در صورت وجود هر یک از حالات یا شرایط زیر، صدور چک بلامحل جرم كيفري نخواهد بود. بنابراین در هر یک از موارد زیر، شکایت شاکی به دلیل حقوقی بودن چک پيگرد كيفري نخواهد داشت:
1. در صورتی که چک دارای وعده باشد
چک باید به صورت نقد و بدون وعده صادر شود. زیرا چک باید همانند اسکناس وسیله پرداخت نقدی باشد. بنابراین اگر به فرض مثال، امروز چکی برای تاریخ فردا یا هفته یا ماه یا سال آینده صادر شود، صادرکننده چك مجازات كيفري نخواهد شد. زیرا این چک حقوقی است.
2 .هرگاه چک بابت تضمین انجام تعهد یا تضمین انجام معامله‌ای صادر شده باشد
منشأ و علت صدور چک باید بدهی صادرکننده معادل مبلغ چک باشد، مانند آنکه شخصی بابت خرید یک دستگاه اتومبیل یا آپارتمان یک فقره چک برای پرداخت تمام یا قسمتی از وجه معامله صادر کند. اما اگر مبنا و علت صدور چک مدیونیت و بدهکاری صادرکننده نباشد، بلکه به عنوان تضمین معامله یا تعهد صادر شده باشد صادرکننده قابل تعقیب کیفری و مجازات نخواهد بود.
3. هرگاه چک سفید امضا صادر شده باشد
یعنی اینکه صادرکننده بدون قید مبلغ، تاریخ و نام دارنده، فقط چک را امضا و ارایه کرده باشد.
4 . در صورتی که ثابت شود چک بدون تاریخ صادر شده است
معمولا در این گونه موارد، دارنده چک، قبل از شکایت و قبل از مراجعه به بانک، مبادرت به درج تاریخ می‌کند. اما چنانچه در مرجع قضایی ثابت شود صادرکننده در هنگام صدور، تاریخ چک را ننوشته است صادرکننده مسئولیت کیفری نخواهد داشت.
5. هرگاه وصول وجه چک منوط به تحقق شرطی شده باشد
این شرط ممکن است در خود متن چک ذکر شده باشد یا آنکه بعدها بر اساس یک فقره قولنامه، صورتجلسه، شهادت شهود و غیره اثبات شود. به طورمثال خریدار اتومبیل، تمام یا قسمتی از مبلغ معامله را به صورت یک فقره چک صادر و در اختیار طلبکار (یعنی فروشنده) یا واسطه (بنگاه) بگذارد و شرط کند که تنها پس از انتقال سند در محضر، طلبکار حق داشته باشد به بانک مراجعه و وجه چک را وصول کند.
6. هرگاه ثابت شود چک بابت معاملات نامشروع یا ربا (بهره) صادر شده است.
7. هرگاه دارنده چک تا 6 ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه نکند، یا ظرف 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت (یعنی برگشتی از بانک) شکایت نکند.
غیر از موارد بالا، در سایر موارد، چک کیفری است یعنی صادرکننده چک قابل تعقیب کیفری و مستوجب مجازات خواهد بود.
چه کسانی حق شکایت كيفری دارند؟
تنها دارنده‌ی چک، یعنی کسی که آن را برای اولین بار به بانک ارائه داده است، حق شكايت كيفری دارد. اگر او بعد از مراجعه به بانك و برگشت خوردن چك آن را به ديگری منتقل کند، ديگر حق شكايت كيفری نخواهد داشت و باید از راه‌های دیگر اقدام کند. تنها استثنای اين موضوع فوت شخص و انتقال قهری حق شكايت برای صدور چك بی‌محل است.
همچنين در مورد اشخاص حقوقی؛ می‌توانند هويت و نشانی خود را با تصريح نمايندگی ديگری در ظهر چك نوشته و وصول آن را به نماينده بسپارند تا حق تعقيب كيفری باقی بماند.
دلایل تعقیب صدور چک بلامحل
در صورتی که موجودی حساب صادر کننده چک کافی نباشد، مبلغ موجود در حساب به دارنده چک پرداخت شده و دارنده در پشت چک میزان مبلغ دریافتی را نوشته امضا کرده و چک را به بانک تحویل می دهد. بانک نیز به میزان مبلغی که پرداخت نشده است، گواهی عدم پرداخت صادر می کند. و در صورتی که حساب صادر کننده موجودی نداشته باشد با درخواست دارنده چک، بانک گواهی عدم پرداخت را به میزان مبلغ چک صادر می کند.
در صورتی که صاحب حساب یا شخص دیگر تمام یا بخشی از موجودی حساب را که برمبنا آن چک صادر شده است از حساب خارج کنند.
تنظیم چک به صورت نادرست. مثل زمانی که امضا شخص در چک با امضا او در بانک متفاوت است یا چک خط خوردگی دارد یا مندرجات چک با هم متفاوت هستند.
صدور چک از حسابی که بسته شده است با اطلاع از این موضوع.
صدور دستور مبنی بر عدم پرداخت چک. این مورد زمانی اتفاق می افتد که حساب موجودی کافی برای پرداخت چک داشته باشد با این حال صاحب حساب با دستوری مانع پرداخت مبلغ آن چک شود.
برای دریافت مشاوره با وکیل به صورت حضوری از طریق صفحه مربوطه میتولنید اقدام به رزرو وقت کنید.
