انواع مجازات در قانون
انواع مجازات در قانون
مجازات یا کیفر به معنای جزای کار و سزای عمل است . در حقوق ، مجازات به معنای واکنش جامعه به عمل مجرمانه ای است که علاوه بر آسیب زدن به قربانی ، وجدان جامعه را هم جریحه دار کرده است . هدف از تعیین مجازات هم همین است که افراد جامعه بدانند که اگر اعمال آنها جان و مال دیگران را به مخاطره اندازد ، اقدامات آنها بی جواب نخواهند ماند . از این رو هر فرد باید بداند چه عملی مجرمانه است و مجازات در پی دارد . قانون گذار با در نظر گرفتن مجازات برای مجرم سعی دارد امنیت و اعتماد را به جامعه برگردانده و مجرم را به نتیجه اعمالش برساند .
انواع مجازات
انواع مجازات در قانون در یک دسته‌بندی کلی به سه دسته «اصلی»، «تکمیلی» و «تبعی» تقسیم می‌شوند.
مجازات اصلی:
مجازات اصلی
مجازات اصلي مجازاتي است كه حسب مورد و به طور خاص در قوانين جزايي براي هر جرمي پيش‌بيني مي‌شود .
انواع مجازات در قانون که اصلی هستند عبارتند از: حد، دیه، قصاص، تعزیر
تعریف حد
حد به مجازاتي گفته مي‌شود که نوع و ميزان و کيفيت آن در شرع تعيين شده است، وهر بار که قوانين کیفری اصلاح شود مقررات مربوط به حدود تغيير چنداني نخواهد کرد.
در شرع مشخصات اين مجازات از نظر نوع، ميزان و کيفيت مشخص شده است، به‌عنوان مثال حد مصرف مشروبات از نوع تازيانه و ميزان آن براي زن و مرد هشتاد تازيانه است. بعضي حد را به معني تازيانه محدود مي‌کنند در حالي که حد ممکن است مصداق‌هاي مختلفي داشته باشد مثلاً قطع انگشتان نيز در شرايطي ممکن است حد سرقت باشد.
تعریف دیه
ديه نوعي مجازات مالي است و گاهي شکل جبران خسارت به خود مي‌گيرد و عبارت است از مالي که در شرع مقدس براي ايراد جنايت غيرعمدي بر نفس، اعضا و منافع يا جنايت عمدي در مواردي که قصاص ندارد به موجب قانون مقرر مي‌شود.
ميزان ديه ممکن است در شرع تعيين شده باشد در اين صورت به آن «ديه مقدر» مي‌گويند يا ممکن است در شرع ميزان دقيق آن تعيين نشده باشد که به آن «ديه غيرمقدر» مي‌گويند.
در صورتي که شخصي به صورت غيرعمدي و بدون سوءنيت به ديگري جنايتي وارد کند در اين صورت بايد ديه بپردازد. علاوه بر اين، اگر ايراد جنايت عمدي باشد اما به هر دليلي قصاص اجرا نشود باز هم ديه پرداخت مي‌شود.
تعریف قصاص
یکي از سنگين‌ترين مجازات‌هاي موجود در نظام کيفري کشور قصاص است. قصاص بر دو نوع است:
نوع اول قصاص نفس است.
نوع بعدي قصاص عضو است که مجازات اصلي جنايات عمدي بر اعضا و منافع محسوب مي‌شود.
قصاص مجازات «اصلي» اين جرايم است اما ممکن است بعد از گذشت اولياي دم يا شاکي به «ديه» تبديل شود. در اين شرايط ديه مجازات اصلي نيست بلکه به دليل گذشت و تراضي اين مجازات مورد حکم قرار گرفته است. اين مجازات از جمله کيفرهاي شرعي بوده و در قرآن آيات زيادي وجود دارد که ناظر به اصل قصاص هستند.
تعریف تعزیرات
مشخص است که جرايم تعزيري فقط يک دسته از جرايم را تشکيل مي‌دهند اما جرايم متعددي در دايره جرايم تعزيري قرار مي‌گيرند. به گفته وي، ويژگي مشترک جرايم تعزيري در اين است که همه به نوعي نقض مقررات حکومتي و محرمات شرعي محسوب مي‌شوند بدون آنکه نوع، ميزان و چگونگي مجازات آنها در شرع تعيين شده باشد.
به‌عنوان مثال جرم بودن مواد مخدر و انواع مجازات آن در شرع تعيين نشده يا جرايم رايانه‌اي پيش از اين وجود نداشته است که شرع نوع و ميزان مجازات آنها را تعيين کند اما اکنون با توجه به مقتضيات جامعه اين اعمال جرم است و در گروه جرايم تعزيري قرار مي‌گيرد.
در ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی آمده است که: «تعزير مجازاتي است که مشمول عنوان حد، قصاص يا ديه نيست و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعـي يا نقض مقررات حکومتي تعيين و اعمال مي‌گردد. نوع، مقدار، کيفيت اجرا و مقررات مربوط به تخفيف، تعليق، سقوط و ساير احکام تعزير به موجب قانون تعيين مي‌شود.»
مجازات تکمیلی
در برخی از موارد قاضی مجازات اصلی را برای مجرم کافی و کامل نمی داند . از این رو قاضی برای تکمیل مجازات اصلی اقدام به تعیین مجازات تکمیلی می کند . البته اینطور نیست که قاضی هر زمان خواست و بنا به سلیقه خودش اقدام به تعیین مجازات تکمیلی کند . قاضی زمانی می تواند اقدام به انجام این کار کند که قانونگذار در قانون به قاضی اجازه داده باشد که علاوه بر مجازات اصلی می تواند مجازات تکمیلی هم مشخص کند .
در ماده 23 قانون مجازات اسلامی موارد زیر بیان شده که قاضی می تواند فردی را که به یکی از مجازاتهای اصلی ( قصاص ، حدود ، دیه و تعزیر ) محکوم شده است را به یکی یا چند تا از مجازاتهای تکمیلی زیر هم محکوم کند . البته تعیین مجازات تکمیلی باید متناسب با جرم ارتکابی و خصوصیات جرم و مجرم تعیین شود . مجازاتهای تکمیلی مقرر در قانون به این ترتیب ذکر شده اند:
الف-اقامت اجباری در محل معین
ب- منع از اقامت در محل یا محل های معین
پ-منع از اشتغال به شغل، حرفه یا کار معین
ت-انفصال از خدمات دولتی و عمومی
ث- منع از رانندگی با وسایل نقلیه موتوری و یا تصدی وسایل موتوری
ج-منع از داشتن دسته چک و یا اصدار اسناد تجارتی
چ-منع از حمل سلاح
ح-منع از خروج اتباع ایران از کشور
خ-اخراج بیگانگان از کشور
د-الزام به خدمات عمومی
ذ-منع از عضویت در احزاب، گروه ها و دستجات سیاسی یا اجتماعی
ر-توقیف وسایل ارتکاب جرم یا رسانه یا موسسه دخیل در ارتکاب جرم
ز-الزام به یادگیری حرفه، شغل یا کار معین
ژ-الزام به تحصیل
س-انتشار حکم محکومیت قطعی
مجازات تبعی
برای دریافت مشاوره از وکیل خوب مشهد کافیست با شماره دادپلاس در تماس باشید
